Afife Jale, nam-ı diğer ilk müslüman kadın oyuncu. Bu makalemde sizlere afife jale kimdir, nerede doğdu, özelliği nedir gibi konuları hasılı kısa biyografisi hakkında bilgiler vereceğim. İlk müslüman-türk tiyatro oyuncusu olması nedeniyle adıyla verilen ödüller bulunuyor.
İlk olarak 1979 yılında Müjde Ar’ın Afife’yi canlandırdığı filmin ardından 2021’de Özge Özpirinçci veya Serenay Sarıkaya arasında gidip gelinen film için çalışmalar başladı. Yaşamı çok uzun sürmedi. 1902 yılında doğdu, 1941 yılında öldü. Eşinin adı Selahattin Pınar olup, kendileri de bestekar, ud sanatçısıdır.
Afife Jale Kimdir?
Tam olarak doğum tarihi bilinmese de kayıtlarda 1902 yılında, İstanbul’da doğduğunu görüyoruz. O zamanlar soyadı kanunu tabii olmadığından dolayı sadece isim konulurdu çocuklara. Annesi ve babası kendisine Afife ismini vermişler. Şimdilerde bu isim pek kullanılmıyor olsa da orjinalde arapça olan bu kelime iffetli, namuslu kadın anlamlarına gelmektedir.
Jale, hem ikinci adı hem de soyadıdır. İlk olarak 3 Nisan 1919’da (Kurtuluş Savaşı’ndan 1 buçuk ay önce) Hüseyin Suat’ın Yamanlar isimli oyununda Emel karakterini canlandırdığı esnada kendisini Jale olarak tanıttığından dolayı kendisine Afife Jale denilmesini istemiştir. Zaten 2 Ocak 1935’te soyadı kanununun yürürlüğe girmesiyle birlikte soyadı olarak kullanmaya başladı.
Afife Jale’nin tiyatro ile tanışması
İstanbul’da kız sanayi okulunda eğitim almaya başlayan Afife Jale sonraları tiyatro kursları sınavını kazanarak eğitim görmeye başladı. O zamanlar da müslüman olan bir kadının tiyatro eğitimi alması hoş karşılanmıyordu. Darülbedayi (İstanbul Şehir Tiyatroları) tarafından açılan tiyatro eğitiminde ders gören kızlar, sadece kadınlara gösteri yapmak için onay almıştı.
Bu dönemde tiyatro eğitimi almak isteyen 5 müslüman kadın vardı. Bunlardan biri Refika hanımdır. Diğer 3 kadın ise değişik gerekçelerle kursu bırakmak zorunda kaldı. Afife Jale, o dönem stajyer oyuncu olarak istanbul şehir tiyatroları yani o dönemki adıyla Darülbedayi’nin kadrosuna girmeyi başardı fakat 1920 senesine kadar hiç bir oyunda sahne alamadı.
Aslında ilk rolünü alması da tamamen tevafuk olmuş çünkü Hüseyin Suat’ın Yamanlar isimli oyununda Eliza Binemeciyan isimli kadın oyuncu normalde Emel karakterini canlandırıyordu. Bu kadının ani bir şekilde Paris’e gitmesi gerekti ve Emel’i canlandıracak birisi gerekiyordu. Şansına denk gelmiş, Jale takma adını da kullanarak ilk tiyatro sahnesine çıkmış oldu.
Babası tiyatrocu olmasını istemiyordu
Ailesi tiyatro oyuncusu olmasını istemiyordu. O dönem tiyatrocuların hepsi yabancılardı. Daha doğrusu müslüman değillerdi. Malum Osmanlı devletinde müslüman, hristiyan, yahudi ve diğer inançların hepsi vardı. Her neyse.. Afife Jale, bir hafta sonra Tatlı Sır oyununda rol aldı ve aynı gece birilerinin şikayetiyle polis tarafından tutuklanacaktı ki arkadaşlarının yardımıyla kaçmayı başardı.
Sonrasında ise Odalık oyununu oynadığı esnada polisler tiyatroyu basarak tutuklamak istedi. Burada da kaçmayı zor bela başardı. Aile karşı çıkmaya devam etti ve dönemin emniyet müdürlüğü müslüman olan kadınların oyun oynamayacaklarını söylemesi üzerine o dönemin istanbul şehir tiyatroları müdürlüğü tarafından işten çıkarıldı.
Hastalığı nedeniyle tiyatroyu bıraktı
Kolay bir süreç değil. Çok sıkıntılar çektiği edindiğimiz kaynaklardan aktarılıyor. Yaşadığı sorunlar nedeniyle baş ağrıları çekmeye başladı. Bir zaman sonra dayanılamayacak dereceye ulaşan bu ağrılar nedeniyle doktoru kendisine morfin vermeye başladı. Morfin dediğimiz şey, malumunuz olduğu üzere bir çeşit uyuşturucudur. Çok fazla ilaç tedavisinin ardından bağımlı olan Afife Jale 1923 yılında Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte her ne kadar sahneye çıkmasında bir engel kalmadıysa da hastalığı ve uyuşturu bağımlılığı nedeniyle tiyatroyu bırakmak zorunda kaldı.